Cách trồng mai thời nay
Ngày nay, tuy không còn cảnh nhà nhà trồng mai đông đảo như trước, dù mỗi nhà chỉ trồng khoảng năm bảy cây để ngày cuối năm cắt cành lấy hoa bác bỏ tết, nhưng bù lại có sự xuất hiện ngày càng phổ biến các vườn mai lớn có nhỏ có. Ngay tại Sài Gòn, nơi có mật độ dân cư đông nhất nước mà cũng có những vườn mai nức danh lâu đời, vườn nhỏ nhất cũng rộng năm bảy trăm mét vuông, còn vườn lớn rộng trong khoảng vài ngàn mét tới ba bốn mẫu đất.
Và ngày nay, hồ hết tỉnh thành nào ở Nam Bộ cũng có những vườn mai rộng lớn do những nghệ nhân hoa kiểng lành nghề chăm sóc mai tháng 8
Tại tỉnh thành Hồ Chí Minh có những địa danh trồng mai lâu năm cả nước đều biết tiếng như: Thủ Đức, Gò Vấp, Hóc Môn, Củ Chi... Còn các tỉnh thì có Bình Dương, Long An, Bến Tre, Tiền Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long, Sa Đéc (Đồng Tháp)...
Được biết, riêng tại xã Hiệp Bình Phước (Thủ Đức) đã có đến hơn chục vườn mai của các nghệ nhân hoa kiểng Năm Quan, 2 Dũng, Chín Nhỏ, Tư Công, Nhơn Hòa, hai Chiếu, Chín Hiếu...
Cũng tại phố Hiệp Bình Phước này, trước đây hơn nửa thế kỷ, có ông Năm Giếng mà phổ biến nghệ nhân trồng mai đời sau ở địa phương này tôn là bậc thầy trong nghề ghép mai.
Vào thuở ấy người nào cũng trồng mai cây (mai nguyên thủy) đâu người nào biết đến nghệ thuật ghép ra sao. Chỉ riêng ông Năm Giếng vì quá yêu nghề nên mới gắng sức mải mê Tìm hiểu nghệ thuật ghép mai, và rốt cục ông đã thành công, rồi truyền nghề lại cho những đồng nghiệp khác.
Sau ông Năm Giếng thì tới ông Ba Thật, người có công sưu tầm những giống mai lạ, thảng hoặc, quí để lấy cành giâm, mắt ghép... Nối tiếp công việc của ông Ba Thật thì tới ông Tư Liên, sau tới ông Ba Sồi nai lưng Văn Ẩn...
Riêng ông Ba Sồi còn lừng danh với nghề trồng xương rồng....
Điều này cho thấy nghề trồng mai kiểng thời nay đã trở nên công nghệ hóa, và đây là nghề dễ kiếm ra tiền. Vậy, do đâu nghề trồng mai được phát đạt như vậy?
Câu tư vấn là do cây mai ngày nay đã trở thành cây mai hàng hóa. Hiểu một cách thuần tuý, cây mai được coi là một thứ hàng hóa có thể bán, tậu như những thứ hàng hóa khác, chứ không hề như cây mai vàng năm cánh ngày xưa, trồng chỉ để trong nhà lấy hoa bác cúng, có dư ra thì đem tặng biếu cho láng giềng láng giềng, vì có đem ra chợ bán cũng ko có người mua!
Các loại mai được trồng
Ngày nay, trong các vườn mai lớn nhỏ phần đông cây mai được trồng là mai ghép, một số ít là mai vật liệu (trồng để lấy gốc làm gốc ghép), mai bonsai cũng trồng không đa dạng. Riêng mai nguyên thuỷ (mai cây ngày xưa) rất ít nơi trồng, vì ko còn được thị trường yêu thích...
- Cây mai ghép: Cây mai ghép ngày nay chiếm được địa vị độc tôn trong các loại mai kiểng, vì có thị trường tiêu thụ mạnh.
Sở dĩ cây mai ghép được phổ thông người yêu thích là nhờ cây có ngoài mặt lạ, đẹp.
Cây mai này có thân cao tối đa chừng 2 mét, được nghệ nhân hoa kiểng bỏ ra đa dạng công sức để tạo hình thế từ bộ rễ đến thân, cành mới mang được vẻ đẹp hài hòa cân bằng, lại gọn nhẹ xinh xẻo. Nó khác với cây mai nguyên thủy mọc bỗng nhiên ở ngoài bờ bụi trông thô kệch làm sao.
Điểm đặc trưng tới độ xa lạ kỳ diệu ở cây mai ghép là nhờ vào tài ghép của nghệ nhân mà dù gốc ghép là cây mai vàng năm cánh, hay mai tứ quí, nhưng nó lại ra hoa mai Giảo, hoặc mai Huỳnh Tỷ... Có cây trên cùng một gốc ghép cơ mà nở rộng rãi loại hoa, như cành thì mai trắng, cành lại mai vàng, hoặc mai xanh trông rất lạ.
Tùy ý thích của mỗi người một khác, nhưng thực tiễn cho thấy đa số người chơi mai ghép đều chỉ muốn chọn cho mình cây mai chỉ nở độc nhất vô nhị một loài hoa như mai Giảo Thủ Đức (mỗi đóa có 12 cánh, xếp thành 2 tầng), hoặc mai Huỳnh Tỷ, mai Cửu Long (mỗi đóa có 24 cánh, xếp thành 3 tầng)... Vì rằng trên mỗi cây mai chỉ nở một thứ hoa như vậy trông có vẻ đột nhiên hơn, đẹp hơn.
>>Đọc thêm: Cách xử lí khi lá mai bị đốm vàng
Để nhận định một cây mai ghép đẹp, ta phải xét đến từng bộ phận như:
+ Bộ rễ: Bộ rễ được Tìm hiểu là đẹp khi cây có rễ mọc khí sinh, lồi trên mặt chậu. Các rễ phải mọc lan ra phổ thông phía vừa giữ thế đứng vững cho cây vừa tạo được vẻ đẹp tự nhiên của cây mọc hoang dã ngoài tình cờ.
Phần thân: Mai ghép còn có tên là mai lùn, vì thân cây chỉ cao tới hai mét, tính luôn chiều cao cái chậu. Giả dụ là cây mai lão thì phải có gốc to. Gốc (và cả những rễ lớn) giả dụ có đa dạng u nần nổi lên lại càng tăng thêm phần giá trị. Còn nếu đấy là mai tơ thì cây phải tròn, vỏ trơn tuột láng.
+ Phần tán lá: Tán lá của cây mai ghép được Phân tích là đẹp nếu như có dạng hình chóp như cây thông: Các cành phía gốc thì dài giúp tán rộng, càng lên cao phía ngọn các cành càng ngắn lại dần. Điều cần lưu ý là cành ở gốc không được để sà sát mặt chậu (che tắt thở phần gốc) và cũng ko quá cao (để trống chân). Cành thấp nhất chỉ nên cao cách mặt chậu chừng 15cm là vừa.
+ Phần lá: Cây mai ghép đẹp, lá của nó phải xanh tươi, chứng tỏ ấy là cây được tưới bón đa số, có sức sinh trưởng mạnh.
+ Phần hoa: Mai chỉ nở hoa vào dịp tết Nguyên đán. Chờ tết đến mới chọn cây có hoa đẹp theo ý mình thì không bị lầm. Nhưng, nếu chọn cây mai vào những tháng giữa năm thì ta chỉ còn biết đặt trọn niềm tin vào người bán. Chính vì thế, ta nên tậu mai tại những vườn có uy tín lâu năm. Họ sẽ đảm bảo cho mình cây nào ra hoa mai Giảo, cây nào trổ hoa Huỳnh Tỷ... Chỉ những nghệ nhân hoa kiểng nhiều kinh nghiệm, sống lâu năm trong nghề họ mới có khả năng phân biệt được đâu là cây mai ghép sẽ ra hoa 12 cánh, cây nào ra hoa 24 cánh...
Cây mai tuyệt đẹp
- Cây mai nguyên liệu: vì sao gọi là cây mai nguyên liệu?
Đây là trong khoảng trong nghề do các nghệ nhân hoa kiểng đặt ra để chỉ những cây mai trồng với mục tiêu chỉ dùng phần gốc của nó để làm gốc ghép.
Như quý vị đã biết, để đáp ứng cây mai ghép, ta cần có trong tay những “nguyên liệu” sau đây: gốc ghép và cành ghép, mắt ghép.
Trước đây vài ba mươi năm, lúc cây mai ghép chưa có thị phần rộng lớn như ngày nay thì việc sắm gốc ghép cho cây mai ghép tương đối thuận lợi. Người có nhu cầu chỉ cần sắm những cây mai mọc hoang dại ngoài bờ bụi hay trong các vườn tược, bứng lên đem về dùng. Hoặc sắm tìm mai cây ở các vựa bán mai kiểng, giá cũng không cao. Chỉ cần chọn những cây mai tơ, khỏe, không bị sâu bệnh, dù là mai vàng năm cánh, hay mai tứ quí đều được.
ví như chọn được những gốc “lão mai” có tuổi đời vài ba chục năm, có bộ rễ đầy u nần thì càng có giá tri hơn, lại càng mừng.
Thế nhưng, về sau này lúc cây mai ghép có thị trường rộng rãi thì nhà vườn nào hàng năm cũng cần có số lượng gốc ghép thật phổ biến, đến hàng trăm, thậm chí hàng nghìn gốc thì... Chỉ còn cách chủ động sản xuất gốc ghép tại chỗ mới có đủ mà dùng. Hơn nữa, giả dụ trồng dư ra đem bán lại cho người trong nghề cũng có lắm các bạn.
Theo kinh nghiệm của rộng rãi nghệ nhân sống lâu năm trong nghề trồng mai thì gốc ghép được lấy trong khoảng giống mai vàng năm cánh có khả năng sinh trưởng tốt và ít bị sâu bệnh. Do vậy nên, cứ sau tết Nguyên đán độ một tháng, hoa của các cây mai vàng đã tàn rồi hột của nó trổ màu đen như hột mãng cầu ta (hột đã chín) thì lặt hết vào làm giống. Hột tươi lặt vào có thể đem gieo ngay hoặc đựng trong thau, trong thúng đặt vào nơi thoáng mát trong nhà, chờ một 2 tháng sau đem gieo cũng được.
Những hột mai già giả dụ ta không lặt hái thì cũng rụng xuống đất và mọc thành mai con.
Hột mai giống sau này sẽ được gieo trong vườn ươm.
lúc chọn được cuộc đất để làm vườn ương, trước tiên chủ vườn phải lo cuốc xới cho cuộc đất tơi xốp, bón lót phân chuồng hoai, phân rác mục cho phần đông, sau ấy mới lên liếp để ương hột mai giống.
Liếp ương hột mai phải đủ cao, và chung nói quanh nói quẩn phải tạo mương rãnh thoát nước hoàn hảo để hạn chế bị úng ngập trong tháng mưa bão hoặc lúc triều cường.
Chuẩn bị tốt công việc này thì việc trồng mai vật liệu mới gặt hái được thành công như ý.
Hột mai giống gieo trên liếp nên theo hàng lối, sao cho hàng cách hàng khoảng 20cm, và hột cách hột khoảng 10cm là vừa. Lúc gieo hột vào liếp, ta nên dùng một cây que lớn bằng chiếc đũa ăn cơm, thọc sâu vào đất chừng 2cm rồi bỏ xuống lỗ ấy một hột mai giống. Do hột mai có khả năng nảy mầm rất khả quan, có thể đạt đến mức gần cả trăm phần trăm nên ta không cần lo xa mà gieo một lỗ đến 2 ba hột giống.
Sau lúc gieo hột xong, ta nên phủ một lớp mỏng rơm rạ khô trên khắp mặt liếp ương để che mưa nắng. Cùng lúc phải tưới nước bằng vòi hương sen giúp đất liếp đủ ẩm để hột mai giống dễ nảy mầm.
khi cây mai con lên cao cỡ gang tay hoặc hơn một chút là khi ta bứng chúng ra trồng vào chậu hoặc trồng nhất mực ở ngoài vườn. Mỗi cây mai con nên bứng có bầu đất mới bảo quản được bộ rễ nguyên lành, nhờ ấy mà khi trồng vào chậu hay trồng ngoài vườn cây mới không mất sức và sinh trưởng tốt.
Mai con trồng trong chậu để chờ làm gốc ghép sau này, tuy cũng là trồng tạm bợ, nhưng thời gian cũng tới vài ba năm hoặc lâu hơn. Chính vì vậy, đất trong chậu phải được bón phân tro đông đảo, nhờ ấy cây mới đủ chất bổ dưỡng mà to nhanh.
ví như mai con đem trồng ngoài vườn thì đất vườn cũng phải cày bừa kĩ, sau ấy lên liếp, bón lót như đất gieo hột giống trước đây.
Trên tiếp trồng lần này, ta phải đào hố có đường kính chừng 2 gang tay, và sâu 30cm, dưới hố bón phân chuồng hoai mục, trộn tro trấu và mụn xơ dừa rồi mới đặt bầu mai con vô trồng. Cứ mỗi hố trồng một cây, sao cho hố cách hố 1m và hàng cách hàng 1m, đủ rộng cho cây mai con làm gốc chép tăng trưởng tốt sau này.
khi cây mai con cao gần mét, thân lớn bằng ngón tay cái trở lên là có thể dùng làm gốc ghép được.
lúc này chúng lại được đào lên với nguyên bầu đất rồi đặt trợ thời vào nơi mát mẻ để nhà vườn với kinh nghiệm nghề nghiệp lâu năm của mình Nhìn vào kỹ dáng thế của từng cây ra sao mà cưa bỏ những phần thân nhánh cho là ko hợp cách. Sau đấy, phần gốc còn lại sẽ được trồng vào chậu và đặt vào chỗ có bóng râm mát mẻ chờ tháp ghép...
Việc chọn cành hay mắt ghép (bo) ko đòi hỏi rộng rãi công sức như cách tạo gốc ghép vừa được bộc lộ ở phần trên.
Như quí vị đã biết, thời kì khoảng chục năm đầu khi cây mai ghép thành lập, nhiều người thích chơi những cây mai cùng một gốc cơ mà trổ phổ thông sắc hoa như mai vàng (hoàng mai), mai trắng (bạch mai), mai xanh (thanh mai)... Quan niệm rằng tương tự mới lạ, mới quí. Nhưng càng về sau, khách chơi mai lại thích mai vàng. Những cây mai ghép chỉ được ghép một thứ mai quí như mai Giảo 12 cánh, hoặc mai Huỳnh Tỷ 24 cánh, đều là mặt hàng được phổ biến người chọn tìm. Quí vị đã biết, những giống mai lừng danh này ra hoa đóa lớn, hoa có phổ quát cánh, xếp thành đa dạng tầng, màu sắc lại tươi tỉnh nên càng nhìn càng ưa...
Để có đủ cành ghép và mắt ghép (còn gọi là bo hay vảy), nhà vườn phải trồng 1 số cây mai Giảo, mai Huỳnh Tỷ. Có chủ động được việc này mới có đủ nguyên liệu mà ghép mai.
Dù đấy là những giống mai quí nhưng vì trồng chỉ với mục tiêu thu hoạch cành và mắt (bo) sau này để ghép vào gốc ghép, nên ta có thể trồng bằng phương pháp hữu tính là ương bằng hột, hoặc bằng cách giâm cành cũng được.
Cây mai nếu trồng với mục tiêu này, hằng ngày chỉ cần lo tưới bón cho cây, và phòng trừ sâu rầy bệnh hại để giúp cây sinh trưởng tốt. Nhà vườn ko cần bỏ công sức ra uốn tỉa, tháp ghép để tạo hình dáng như đối với những cây mai kiểng khác.
Cũng xin được biểu đạt thêm là lúc ghép mai phải chọn lấy những cành tươi tốt, ko được non quá mà cũng không già quá, vì chúng sẽ mất khả năng mọc mạnh.
Còn chọn mắt ghép thì chọn lấy mắt lá hoặc chồi non mới nhú mới tốt. Hơn nữa cách ghép mai chuyên nghiệp là cành và mắt lúc tách rời khỏi cây mẹ thì giả dụ được ghép ngay trong ngày mới có khả năng sống cao. Chính vì những lẽ ấy nên phần nhiều người trồng mai ghép phải dành ra một khoảnh đất để trồng mai nguyên liệu, để khi nào cần là có sẵn mà sử dụng.
- Cây mai nguyên thủy: Mai nguyên thủy là tên gọi mới được đặt ra của cây mai mà người mình trồng với mục tiêu cắt cành lấy hoa chưng cúng trong ba ngày tết thuở xưa.
đề cập rõ ra, cây mai nguyên thủy là giống mai vàng 5 cánh, trong đó có các giống mai trâu (châu), mai sẻ, mai cánh tròn, mai cánh dún, mai thơm... Ngày nay rất ít người trồng, mà người trồng cũng ko có quý khách, nên nhà vườn chừa đất để trồng mai ghép bán được giá hơn.
Cây mai nguyên thủy như phần trên chúng tôi đã thể hiện, chỉ được trồng để lấy gốc ghép mà thôi.
- Cây mai bonsai: Trong phổ thông vườn mai hiện nay, ngoài số lượng mai ghép chiếm phần lớn, còn có một vài chậu mai bonsai được trồng, vì cũng là mặt hàng bán chạy nhờ có một lượng đáng nói quý khách riêng.